PORADNIK - RURY STALOWE - 8.wydanie 2012

3 Instytucje normalizacyjne i normalizacja Międzynarodowe normy, ważne na całym świecie wy- dają dwie organizacje normalizacyjne z siedzibą w Ge- newie: ISO (International Standards Organization) – wydaje normy ogólne. IEC (International Electrotechnical Commision) - wy- daje normy dla elektrotechniki. Normy ISO ważne są na całym świecie i przez to zazwyczaj nie należą do systemu normnarodowych. Dla rur stalowych są mało używane. Dla informacji są pokazane również numery norm ISO. Normalizacja europejska Jest zorganizowana podobnie jak ogólnoświatowa, ale ma trzy komisje. Pierwsze dwie mają siedziby w Brukseli, trze- cia w Sophia Antipolis (Francja): CEN (Comité Européen de Normalisation) - wydaje ogólne normy, nazywane normami europejskimi (EN). Tych norm EN nie można utożsamiać z wcześniej wy- dawanymi EURONORMAMI. Normy dla żelaza i stali wy- daje Komisja europejska do spraw normalizacji żelaza i stali (ECISS) i odpowiednie komisje techniczne (TC) oraz podkomisje (SC). CENELEC (Comité Européen de Normalisation Électro- technique) - wydaje elektrotechniczne normy ETSI (European Telecomunications Standards Institu- te) - wydaje normy dla telekomunikacji. Narodowe instytuty normalizacyjne (urzędy, komitety) Wydają normy narodowe. W związku z poszerzaniem Unii Europejskiej, normy EN są włączane (implementowane) do systemu norm narodowych (techniczna harmonizacja norm). W odróżnieniu od norm ISO, normy EN są włączane bez zmian i jednocześnie wycofywane są wszystkie normy narodowe będące z nimi w konflikcie. W związku z tym do- szło również do zasadniczej zmiany w filozofii używania norm: w przeszłości dotrzymywanie wymogów norm było obowiązkowe.Teraz występują dwa pojęcia: ważność (ak- tualność) i ważkość (ciężar gatunkowy) normy. Norma jest aktualna, ale spełnienie wszystkich jej szczegółów nie jest obowiązkowe, ważkie. Norma podaje zalecane wymaga- nia techniczne, które jednak nie muszą być zastosowane. Z drugiej strony występują dwie okoliczności: • jeżeli norma jest wprowadzona do umowy między sprze - dającym i kupującym, staje się jej częścią i jej wymagania muszą być spełnione • jeżeli powstaną szkody w wyniku nie spełnienia wymo - gów norm harmonizowanych, odpowiedzialność ponosi ten, kto nie spełnił ogólnych wymagań sformułowanych w rozporządzeniach władz, dlatego według ustawy jeżeli PN przejmie harmonizowaną EN, staje się również har- monizowaną, a po jej opublikowaniu można jej użyć do oceny spełnienia wymagań technicznych, stanowionych rozporządzeniami władz. Inne normy W rachubę wchodzą głównie normy zakładowe, nie mogą być one sprzeczne z normami narodowymi. Następną grupę tworzą normy Instytutów i Towarzystw, np. w USA (AISI, ASTM, ASME, API, SAE). Między kontrahentami mogą zostać zawarte również wa- runki techniczne dostaw lub specyfikacje techniczne. Normy techniczne są częścia prawodawstwa, ważnego dla danej gałęzi wyrobów przemysłowych. Konkretne połączenie szczegółowych prze- pisów jest wprowadzone przy poszczególnych grupach rur. Rury stalowe - klasyfikacja, terminy i definicje Wprowadzone pojęcia dla rur stalowych są zawarte w nor- mach EN 10079, ISO 6929. Klasyfikacja rur wychodzi z wie- lu punktów widzenia: sposób produkcji, kształt przekroju poprzecznego, obróbka końców rur, obszar zastosowania rur. Według EN 10079 rury zalicza się do grupy tzw. wyrobów długich. Jest to wyrób, który ma na całej długości stały kołowy lub inny, pusty w środku przekrój poprzeczny, jest otwarty z dwóch stron i ma długość relatywnie dużą w sto- sunku do wymiaru poprzecznego (ISO 6929). Według sposobu produkcji rozróżnia się dwie duże grupy rur – bez szwu i ze szwem. Każdą z tych grup możemy pod- zielić według użytych metod produkcji (produkcja na gorą- co, na zimno). Częścią grupy rur są również tzw. profile o przekroju za- mkniętym . Są to rury bezszwowe lub ze szwem o przekro- ju okrągłym, kwadratowym lub prostokątnym, używane do produkcji konstrukcji stalowych dla budownictwa lub też na części urządzeń. Profilami zamkniętymi są rury bez szwu o przekroju okrą- głym, przeznaczone do produkcji części urządzeń poprzez obróbkę skrawaniem. Od pierwszych dwóch grup rur róż- nią się parametrami jakościowymi i wymiarowymi, które są tak dobierane, aby odpowiadały wymaganiom obróbki mechanicznej, cieplnej i jakości powierzchni gotowych wy- robów. W tym poradniku wyroby grupowane są według przezna- -czenia z uwzględnieniem sposobu produkcji. Podobnie są zestawione nowe EN dla rur stalowych. Normy techniczne na rury stalowe Charakterystyki rur stalowych są zamieszczone w od- powiednich normach technicznych. Parametry rur możemy podzielić na trzy grupy: • wymiary i ich tolerancje (zależą od sposobu produkcji rur) • rodzaj stali i stan dostawy stali • warunki techniczne dostawy (WTD) Poszczególne narodowe urzędy do spraw normalizacji uży- wają różnych metod do normowania danych dla rur sta- lowych. W praktyce używa się trzech możliwości: • każda główna grupa parametrów jest zawarta w jednej normie. Normy zawierają odsyłacze do norm powiązanych. Norma wymiarowa zawiera tabelę wymiarów i ich toleran- cji, norma na stal zawiera jej skład chemiczny i własności mechaniczne dla różnych sposobów produkcji i stanu ob- róbki cieplnej. Trzecia norma warunków technicznych do- staw (WTD) ustanawia wszystkie pozostałe wymagania dla rur - próby, odbiory, atesty, pakowanie, znakowanie i inne. Zawiera odsyłacze do norm, gdzie te czynności są opisane (np. normy PN). • drugą możliwością jest, gdy stal i jej charakterystyki są za - warte w normieWTD a ta zawiera też tolerancje wymiarów. Rura jest opisana dwoma normami - wymiarową, zawie- rającą tabelę wymiarów i normą WTD (np. normy DIN). • trzecia możliwość - parametry rur są w jednej normie, któ - ra zawiera również tabelę wymiarów lub wybór z głównej tabeli wymiarów, która jest zamieszczona z kolei w ogólnej normie wymiarowej (np. normy NFA, EN). W praktyce spotyka się też przypadki, kiedy sprzedający i kupujący zawierają dwustronne WTD lub rury są do- starczane według specyfikacji technicznych kupującego.